We wtorek (13 marca) polscy kombatanci wraz z delegacją państwową i polskimi Sprawiedliwymi Wśród Narodów Świata dotarli do Jerozolimy.

W rozmowie z PAP m.in. żołnierze gen. Władysława Andersa, którzy przed 75 laty formowali na terenie dawnej Palestyny 2. Korpus Polski, przypominali też, że ich koledzy pochodzenia żydowskiego mogli bez przeszkód opuścić szeregi polskiego wojska, by tworzyć nowe państwo Izrael.

- Moim największym marzeniem - poza tym, żeby być sytym, najedzonym - był powrót do kraju. Nawet i tu w Palestynie, która wydawała się rajem po piekle Związku Sowieckiego. Tak to można porównać, bo tutaj zobaczyłem zupełnie inny świat - opowiadał PAP 94-letni por. Zbisław Marian Szpak - były żołnierz 3. Dywizji Strzelców Karpackich.

W kwietniu 1940 r. por. Szpak był deportowany przez NKWD z Łucka i zesłany do Kazachstanu. W marcu 1942 r. wstąpił w Turkmenistanie do Armii Polskiej na Wschodzie.

- Gdy byliśmy w Rosji to koniecznie chcieliśmy się dostać do wojska, a nie było tak łatwo. Trzeba było nawet tysiące kilometrów jechać, żeby do tego wojska się dostać, a ludzie byli przecież wyczerpani i głodni. I ledwo docierali... Sam widziałem człowieka, który leżał na stosie szmat, bo my te szmaty wyrzucaliśmy, gdy dostawaliśmy nowe mundury i umierał, bo go nie przyjęli do wojska. Bo dotarł tu, ale był taki słaby i chory, że nie dostał się do wojska i leżał na tych szmatach i jęczał - to było dla mnie okrutne, nie mogłem tego znieść - wspominał por. Szpak.

W latach II wojny światowej Palestyna (obecnie Izrael) była terytorium mandatowym Wielkiej Brytanii. Weteran wspominał m.in. liczną obecność Żydów, którzy przyjechali w to miejsce z Polski.

- Zwłaszcza w Tel Awiwie bardzo łatwo było nawiązać z nimi kontakt. Każdy wypytywał o swoją rodzinę, pytali skąd jesteśmy i gdzie jechaliśmy i co wiedziałem to zawsze im opowiadałem - mówił kombatant.

Po opuszczeniu Palestyny por. Szpak jako artylerzysta w 3. Dywizji Strzelców Karpackich, będącą jednostką 2. Korpusu Polskiego, brał udział w walkach we Włoszech, m.in. w słynnych bitwach o Monte Cassino i Bolonię. Podczas pielgrzymki do Izraela został uhonorowany medalem "Pro Patria" za zasługi w kultywowaniu pamięci o walkach o niepodległość Polski.

- Ziemia Święta zawsze mnie interesowała i czekałem na taką pielgrzymkę. I zastanawiałem się, czy tu jechać, bo leczę się na kolana. W ogóle to jest tak, że jak się ma 94 lata to już wszystko boli, ale cieszę się, że tutaj jestem. Chciałem zaryzykować, a mam przyjaciela, który jest ze mną i bardzo mi pomaga. Bez niego nie dałbym sobie rady - dodał weteran.

W patriotyczno-religijnej podróży do Izraela poza grupą żołnierzy gen. Władysława Andersa biorą udział weterani innych polskich formacji z lat wojny. Wśród nich jest ppłk Tadeusz Filipkowski, który jako 11-letni chłopiec wstąpił do działającej na terenie Warszawy drużyny harcerskiej "Zawiszy", należącej do Roju "Dzikie Pola", zrzeszającego najmłodszych harcerzy Szarych Szeregów.

- Pobyt tutaj to dla mnie duże przeżycie. Mogę być na szlaku żołnierza polskiego, który ze Związku Sowieckiego przez Iran zawędrował tutaj i potem walczył w kampanii włoskiej - podkreślił ppłk Filipkowski.

- Ta podróż jest również istotna dla relacji polsko-izraelskich, ponieważ część żołnierzy gen. Andersa, którzy byli obywatelami polskimi narodowości żydowskiej, opuściła szeregi 2. Korpusu Polskiego tworząc tutaj podwaliny pod armię izraelską, a więc przyczyniając się do uzyskania niepodległości przez to młode państwo. To jest istotne i chyba w naszym kraju na ogół nieznane, zwłaszcza, że były to przypadki opuszczenia szeregów wojska, które mogłyby być traktowane jako dezercje, a tym samym w myśl prawa wojennego mogłyby być traktowane niezwykle surowo. Dowództwo 2. Korpusu Polskiego przymknęło na to oczy rozumiejąc jakie znaczenie ma obecność żołnierzy i oficerów wyszkolonych w polskiej armii dla ambitnej państwowości powstającego Izraela - powiedział ppłk Filipkowski, który pełni funkcję rzecznika prasowego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.