Bodnar poinformował, że do Biura Rzecznika wpływają skargi od obywateli, które dotyczą prawa do organizacji pochówku zmarłych m.in. tym bliskim, którzy nie są połączeni formalnymi więzami pokrewieństwa lub powinowactwa.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do pochowania zmarłego ma jego najbliższa i pozostała rodzina. Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych zawiera wyliczenie osób uznawanych za "najbliższą rodzinę": małżonka, krewnych zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), krewnych wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), krewnych bocznych do 4. stopnia pokrewieństwa (rodzeństwo, siostrzeńcy, bratankowie itd.), a także powinowatych w linii prostej do 1. stopnia (teściowie, synowe, zięciowie). W dalszej kolejności wskazano, że prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.

Jak podkreślił RPO, w aktualnie obowiązujących przepisach nie wskazano wprost, że do kręgu najbliższych posiadających prawo do pochowania zmarłego zalicza się osobę pozostającą we wspólnym pożyciu. Nieformalnym partnerom można umożliwić pochowanie ciała zmarłego tylko jako osobom, które "dobrowolnie się do tego zobowiązały".

W praktyce - jak wynika ze skarg przesyłanych do Biura RPO - podmioty publiczne odmawiają tego prawa konkubentom, jeżeli zainteresowanie organizacją pochówku wyraził jakikolwiek członek rodziny wymieniony w ustawie (w tym bardzo daleki krewny) lub jeżeli takiego zainteresowania nie wyraził, ale organy administracji powiadomiły go o śmierci.

Zdaniem Rzecznika planowana przez resort zdrowia "znaczna przebudowa przepisów regulujących chowanie zmarłych", powinna w pełni gwarantować ochronę prawa osób pozostających we wspólnym pożyciu do pochowania ciał ich zmarłych partnerów.

Jak proponuje RPO, w przepisie można całkowicie zrezygnować z wymieniania osób uprawnionych do pochówku poprzez użycie ogólnego terminu "osoba najbliższa" wraz z wyjaśnieniem jego znaczenia, który obejmował będzie m.in. osobę pozostającą we wspólnym pożyciu. Ewentualnie - jak zaznacza Rzecznik - można do katalogu obecnie znajdującego się w ustawie dodać "osobę pozostającą we wspólnym pożyciu ze zmarłym" jako uprawnioną do pochowania zwłok w pierwszej kolejności (na równi z małżonkiem).

Ponadto, zdaniem Rzecznika definicja "osoby pozostającej we wspólnym pożyciu" zawarta w nowej ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych powinna obejmować, zgodnie z aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego, także partnerów tej samej płci. Utrudnienia w pochowaniu zmarłego partnera tej samej płci - jak podkreśla RPO - stanowią "niedopuszczalne naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego".

W ocenie Rzecznika zaproponowana nowelizacja wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom coraz liczniejszej grupy Polek i Polaków żyjących w związkach nieformalnych. RPO zwrócił się do ministra zdrowia z prośbą o przedstawienie stanowiska w tej sprawie oraz o uwzględnienie w projekcie ustawy wskazanych przez niego zmian.

Resort zdrowia ma 30 dni, by odpowiedzieć na pismo Rzecznika.