Po tym jak w roku 2016 media ujawniły kilka przypadków łamania praw człowieka w komercyjnych domach opieki nad osobami starszymi, RPO wystąpił do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej o wspólne rozwiązanie problemu i poprawę kontroli w takich placówkach - w szczególności wówczas, gdy działają nielegalnie. 

Jedno z pism ministra w tej sprawie (z grudnia br.) zawiera szczegółowy opis mechanizmów kontrolnych i regulacji, które obecnie są dostępne.

Co wolno wojewodzie
Przepisy ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 i poz. 1583) regulują zarówno standardy działalności placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku (art. 67 - 69 ustawy), jak i procedury nadzoru i kontroli oraz postępowania w przypadku stwierdzenia prowadzenia działalności bez zezwolenia.

W postępowaniach dotyczących ustalenia prowadzenia działalności bez zezwolenia bada się rodzaj faktycznie prowadzonej działalności i jej zakres (całodobowa opieka nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub osobami w podeszłym wieku). To, jak nazywa się dana placówka (dom opieki, dom spokojnej starości, pensjonat, schronisko, noclegownia itp.), nie ma decydującego znaczenia dla ustalenia obowiązku uzyskania zezwolenia, gdyż konstrukcja art. 67 wskazuje na działalność rzeczywiście prowadzoną, a nie na deklarację podmiotu prowadzącego. Przepis ten pozwala więc na karanie podmiotów, które chciałyby ominąć wymogi ustawy.

Czytaj też: Od 2017 r. Krajowy Mechanizm Prewencji będzie wizytował prywatne domy opieki

Art. 126 - 127a ustawy o pomocy społecznej wskazują uprawnienia wojewody w związku z przeprowadzanym postępowaniem kontrolnym. Wojewoda ma prawo do:

- żądania informacji, dokumentów i danych, niezbędnych do sprawowania kontroli;
- swobodnego wstępu w ciągu doby do obiektów i pomieszczeń jednostki kontrolowanej;
- przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątku kontrolowanej jednostki oraz przebiegu określonych czynności objętych obowiązującym standardem;
- żądania od pracowników kontrolowanej jednostki udzielenia informacji w formie ustnej i pisemnej w zakresie przeprowadzanej kontroli;
- wzywania i przesłuchiwania świadków;
- zwrócenia się o wydanie opinii biegłych i specjalistów z zakresu pomocy społecznej.

Wsparcie policji i inspektorów
W celu wyeliminowania przypadków utrudniania czy udaremniania kontroli wprowadzono do ustawy o pomocy społecznej przepisy stanowiące o obowiązku zapewnienia wsparcia przez policję (art. 127a ustawy o pomocy społecznej).

Art. 127b ustanawia obowiązek zatrudniania w wydziale właściwym do spraw pomocy społecznej urzędu wojewódzkiego w komórce organizacyjnej do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie mniej niż jednego inspektora do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej na 25 jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, działających w danym województwie.