Jaskra polega na powolnym i nieodwracalnym zaniku nerwu wzrokowego. Jest jedną z podstawowych przyczyn ślepoty na świecie. Pomimo ogromnego postępu w diagnostyce rozpoznanie jej jest często trudne w początkowym etapie i nierzadko wymaga długoletniej obserwacji. Przypuszcza się, że około 2 proc. osób po 40. r.ż. cierpi na jaskrę, a odsetek ten wzrasta wraz z wiekiem.

Rozpoznać jaskrę
Wyróżnia się jaskrę pierwotną otwartego kąta i jaskrę z zamkniętym kątem przesączania. Ta pierwsza rozwija się niepostrzeżenie, często jest wykrywana przypadkowo, np. w trakcie badania przy doborze okularów. Czasem pojawia się szereg niecharakterystycznych objawów, np. łzawienie oczu, światłowstręt, pobolewanie głowy, rzadko ból oczu. Niestety wciąż zdarza się, że jaskra bywa rozpoznawana w momencie znacznego uszkodzenia nerwu wzrokowego lub wręcz w momencie oślepnięcia jednego oka. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne.

Jaskra z zamkniętym kątem przesączania grozi ostrym atakiem jaskry - stanem bezpośrednio grożącym utratą widzenia. Objawia się on typowo silnym bólem oka i głowy, widzeniem za mgłą, czasem utratą widzenia, widzeniem kół tęczowych wokół źródeł światła, nudnościami, wymiotami, pogorszeniem stanu ogólnego pacjenta z zaburzeniami pracy serca, a nawet bólem brzucha. W wyniku ataku jaskry dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz innych struktur oka, np. soczewki, zwieracza źrenicy.

- Zróżnicowanie objawów ostrego ataku jaskry często opóźnia diagnozę. Istotne jest, by powiedzieć o wszystkich objawach lekarzowi. Chory z ostrym atakiem jaskry powinien jak najszybciej trafić do okulisty, nierzadko konieczna jest hospitalizacja - tłumaczy Ewa Anielska, okulista z Centrum Medycznego Enel-Med.

Przyczyny wystąpienia jaskry nie są znane. Wiadomo, że jak w każdej chorobie, znaczenie ma genetyka. Podwyższone ciśnienie w gałce ocznej jest w chwili obecnej uznawane za najważniejszy czynnik sprzyjający uszkodzeniu jaskrowemu. Pamiętajmy, że ciśnienie w gałce zmienia się w ciągu doby, powinno być w zakresie normy tj. do 21 mm Hg.

Sytuację komplikuje dodatkowo fakt, że czasem pomimo ciśnienia śródgałkowego utrzymującego się w granicach normy, uszkodzenie jaskrowe nadal postępuje - mówimy wtedy o jaskrze z normalnym ciśnieniem, a leczenie, jak w każdym innym wypadku, polega na obniżaniu ciśnienia - do ciśnienia tzw. docelowego, tzn. o wartości, przy której nie ma dalszej progresji choroby.

Diagnostyka i leczenie są trudne, ale mogą uratować wzrok
Diagnostykę jaskry przeprowadza się na podstawie wywiadu, pełnego badania okulistycznego z dnem oczu i badaniem kąta przesączania oraz badań dodatkowych, tj. pole widzenia, HRT, GdX, GCL, OCT RNFL. Warto wspomnieć, że pomimo coraz dokładniejszych badań diagnostycznych, postawienie diagnozy nie zawsze jest łatwe, zwłaszcza w początkowych uszkodzeniach jaskrowych. Wielu pacjentów musi powtarzać badania wg zaleceń lekarza i dopiero progresja zmian pozwala ustalić diagnozę.

Z pewnością jaskra nie jest chorobą, którą można bagatelizować. W momencie postawienia diagnozy, podejmujemy równocześnie decyzję o leczeniu do końca życia - ze wszystkimi konsekwencjami, np. działaniami niepożądanymi leków. Jaskra jest chorobą nieuleczalną, a jakakolwiek skuteczna terapia ma na celu spowolnienie procesu jaskrowego.

- Jaskry nie można wyleczyć, ale można spowolnić jej postęp. Wdrożenie odpowiedniej i skutecznej terapii „na czas” w znakomitej większości przypadków zapobiega ślepocie. Niestety nie da się w żaden sposób przeciwdziałać wystąpieniu tej choroby. Najważniejsze jest zdiagnozowanie jaskry w jej początkowej fazie, wdrożenie skutecznego leczenia oraz stała kontrola okulistyczna. Stąd tak ważne są regularne badania profilaktyczne - mówi Ewa Anielska. 

Obecnie leczenie jaskry to:

- leczenie farmakologiczne,
- zabiegi laserowe (iridotomia YAG, SLT, ALT, irydoplastyka, cyklofotokoagulacja endoskopowa),
- zabiegi chirurgiczne (trabekulektomia, kanaloplastyka, iridotomia chirurgiczna, wszczepy implantów filtrujących),
- krioterapia ciała rzęskowego w skrajnych przypadkach.

Wszystkie wspomniane procedury mają na celu obniżenie i stabilizację ciśnienia śródgałkowego.

W skali globalnej na jaskrę cierpi około 65 mln ludzi i szacuje się, że liczba ta wzrośnie w roku 2020 do ok. 76 mln.